,

Om Anders Viken – mannen, spelet og drivkrafta bak slåttane.

Musikken til Anders Viken ligg inn i framtida, skal Sigbjørn Bernhoft Osa ein gong han sagt. Spelemannen frå Jølster var kjend for å «bruke baae felone meisterleg».

 

I eit konsertprogram kunne «Ave Maria» stå side om side med «Fanitullen». Då han sjølv tok til å komponere musikk, eller tonestykkje som han sjølv kalla det, var dei fine og krevjande melodilinjene prega av kor teknisk god han var, både på flatfele og hardingfele.

Kvar kom skaparkrafta frå? Korleis let det seg gjere å kombinere familieliv og lærargjerning med ei så rikt og nyfike kunstnarskap? Korleis var dagane og tankane, draumane og vonene?

 

Rom for ord og Førdefestivalen har invitert forfattar Arne Henning Årskaug til å skrive fram mannen og kunstnaren, i skjønnlitterære tekstbolkar.

 

I ein av desse tekstane ser forfattaren føre seg korleis det må ha vore for Anders Viken då han spela «Huldresølvet» for kona si, Rakel, første gongen.

– Eg høyrer ikkje noko singling, innvende Rakel.
Dette vart Anders gåande og tenkje på. Kanskje omtrent slik:

Anders Viken høyrer ikkje noko singling når han er i mak i senga si på kvelden, han høyrer ikkje noko singling i vinden som får hengjebjørka til å kjæle med hustaket, han høyrer ingen singling i trevirket som prustar og styn, han høyrer det ikkje i det han moalaus og molefunken sig inn i svevnen, draumeferda, han høyrer ikkje noko singling. Han høyrer ingenting.

Notepapiret på nattbordet er gapande kvitt, kvitt som grovabreen, og pennen, han får vel helst liggje i fred i natt ôg. Anders Viken høyrer ikkje noko singling. Han høyrer ingenting.

Han høyrer ikkje noko fælsleg fabelbryllaup i selet på Kjelsnesstøylen, han høyrer ikkje nokon utspjåka huldrekar som trur han skal bli gift med jenta som huldreslaget har fanga, han høyrer ikkje sølvet dei har kledd ho opp i, Anders Viken høyrer ikkje nokon huldreprest og ikkje ein einaste avstyggjeleg bryllaupsgjest, ingen glånande gygrer, ingen gnarrande glufsetroll, ingen rytande raggbeist, ingen tutande tuftekallar, ingen hurklande heilheimshundar, ingen ufjelge, utstafferte utburdar eller utyske, ingen daudingar med avrivne øyrer og saftlause augeeple, ingen snerrande og villskrikande vetter, ingen krakilske og stivpynta signekallar, ingen vrælande volver, ingen raulande vassdraugar eller remjande deildegastar, han høyrer ingen styggedans eller galdresong, ingen larkelæte eller lurveleven, han høyrer ikkje nokon gut opp på taket som slepp ned tollekniven gjennom ljoren, ingen huldreflukt for stålet ut i natta, han høyrer ikkje nokon singling i sølvet dei ikkje rekk å få med seg.

Anders Viken høyrer ikkje noko singling, han høyrer ingenting, faktisk ikkje ei einaste lita tingling.

I «Folkemusikken og forteljingane» møter dei nye tekstane forteljingar og framføringar slik Viken-tolkar og formidlar Arne M. Sølvberg har forma dei, saman med gitarist Øyvind Lyslo. Regien er ved Kyrre Eikaas Ottesen, og programmet er utvikla i samarbeid med Førdefestivalen og med støtte frå Norsk kulturråd.
, ,

Om å sjå og forstå

Då Brynjulf Jung Tjønn tidlegare i vinter fekk P2-lyttarane sin romanpris uttalte eitt av jurymedlemmene seg slik om vinnarboka «Kvar dag skal vi vere så modige»:

 

«Jeg håper at hvis jeg noen gang havner i en situasjon senere i livet hvor jeg observerer et barn som har det som Isak, at jeg, basert på å ha lest den boka, ser det, og skjønner det. Og undersøker det, kanskje. Og gjør noe med det.»

 

Stadig kretsar Brynjulf Jung Tjønn kring barnet som freistar å ta seg fram i tilveret under dei vilkåra som uforskyldt gjeld. Å lese bøkene hans blir ei øving i å sjå kvarandre med interesse og omsorg, og med ei erkjenning av kor stor og samansett sannheita er, om ho finst.

 

I forfattarskapen finst mange forteljingar om å finne krefter til å handtere livet, slik det er. Eit anna tema er velsigninga som finst i sjansen vi alltid har til å hjelpe kvarandre.

 

I samtale med Silje Sørebø vil Brynjulf Jung Tjønn komme nærare inn på drivkreftene i skrivinga, med særleg vekt på den nyaste romanen sin når han vitjar Rom for ord i Vassenden kyrkjesenter 1. september. Kyrre Eikaas Ottesen les utdrag frå boka. Musikalske innslag ved Erlend Os.

 

 

 

, ,

Eit mentalt pusterom i naturen

Etter ein regnfull sommar har vi lov å håpe på ein solrik haust. Bokhausten kan kan vi heldigvis alltid lite på. Vi finpussar det litterære haustprogrammet vårt for lansering 1. september, men let denne programrekka gå som ein tjuvstart frå 23. til 26. august, medan seinsommaren endå kan glimte til med sol og varme.

Stryn, Førde, Fjærland og Vereide står på lista over stoppestadar for Une Cecilie Oksvold og hennar inspirerande forteljing om det mentale pusterommet som finst i naturen, for alle:

Angst og depresjon har vore ein del av tilveret til Une Cecilie sidan barndommen. Midt i 20-åra sat ho heilt fast i angsten. Beskjeden frå legen var klar: Kom deg ut på tur. Sidan den gongen har ho vore ein aktiv friluftsfersking med ei bratt læringskurve. – Når eg er ute i naturen greier eg å vere tilstades. Eg får ei ro eg ikkje finn andre stader, seier ho.

I dette foredraget deler ho historia si om å finne vegen opp frå sofaen og inn i naturen. -Du treng ikkje gå langt, vere tøff eller har ha mykje, dyrt utstyr for å få dei største naturopplevingane, forklarer forfattaren. Eit lavterskel friluftsliv kan også gi meistringsopplevingar og ha ein terapeutisk effekt for kvar enkelt av oss.

Une Cecilie Oksvold deler ærlege, inspirerande erfaringar om å la naturen bli ein viktig støttespelar i livet, slik ho utdjupar i boka «Frilufstfersking» som ho signerer for sal etter foredraget.
Foto: Harald Wanvik
,

Eit hjarte til jul

Når snøen legg seg langt nedetter fjellsidene kjennest fint å fortelje at vi frå midten av november  kan ynskje velkomne til ei heilt ny musikalsk juleforteljing for heile familien!

EIT HJARTE TIL JUL

Nora er ni år. Ho gler seg til jul, men ho gruar seg òg. Mamma ligg på sjukehus. Ho treng eit nytt hjarte for å bli frisk. Nora er redd for at mamma ikkje vil kjenne henne att med eit anna hjarte enn sitt eige.

Farmor veit om ein magisk juletreskog. Saman med farmor og pappa finn Nora det perfekte juletreet. Og då, akkurat då, fer eit stjerneskot over himmelen!

I den musikalske juleforteljinga «Eit hjarte til jul» les Line Dybedal frå biletboka med same namn. Låtskrivaren frå Nordfjord debuterer som barnebokforfattar på Det Norske Samlaget med denne boka. Til framsyninga har ho laga fem nye songar som glitrar og funklar saman med den stemningsfulle og hjartevarme historia.

Line Dybedal les, syng og akkompagnerer seg sjølv på piano. Saman med seg på scena har ho gitarist Mathias K Marstrander. Han rammar inn forteljinga med musikalske stemningsbilete. Publikum får fylgje historia om Nora frå blad til blad. Line Renslebråten sine illustrasjonar blir viste i stort format som ein del av scenografien.

Den musikalske juleforteljinga er utvikla på initiativ frå Rom for ord, i samarbeid med Teater Vestland og med støtte frå Kulturrådet. Regien er ved Idun Losnegård og lysdesign er ved Krystian Myska Produsent er Silje Søgnesand

Framsyninga har première om bord i Det flytande litteraturhuset Epos tysdag 16. november i Bekkjarvik. Deretter turnerer den med bokbåten fram til 24. november. Seinare vert framsyninga vist på fleire scener i Sunnfjord og Nordfjord før den har teppefall på «Jul i Førdehuset» 18. desember.

Framsyninga vert spelt slik og vi oppdaterer turnèlista fortløpande:
16. november:  Bekkjarvik
17. november:  Laksvevåg bydelsbibliotek
18. november: Litteraturhuset, Bergen
19. november: Laksevåg bydelsbibliotek
20. november: Epos, Modalen
21. november: Epos, Vaksdal
22. november: Epos, Holmeknappen og Sletta
23. november: Epos, Masfjordnes og Matre
24. november: Epos, Matre og Dalsgrend
25. november: Nordfjordeid
1. desember: Lillehammer
2. desember : Oslo
3. desember: Dale i Sunnfjord
4. desember : Skei i Jølster
17. desember: Vågsøy
18. desember: Førdehuset, Førde
19. desember: Selje

Endeleg bokhaust!

HER ER BØKENE I HAUSTPROGRAMMET:

 

Draumar betyr ingenting

Ungdomsroman, Ane Barmen

 

Pappa var nesten på Woodstock

Roman, Ane Barmen

 

Tollak til Ingeborg

Roman, Tore Renberg

 

Assalamu alaikum

Roman, Tore Renberg

 

Drikkeviser frå Paris

Diktsamling, Anna Kleiva

 

Echo Mountain

Reiseskildring, Anna Kleiva

 

Auge i vind

Diktsamling, Jon Fosse

 

Djuphavsslettene

Roman, Hilde Kvalvaag

 

Jakta på Siskin

Sakprosa, Rune Timberlid

 

Havets kirkegård

Kriminalroman, Aslak Nore

 

Gamle menn i syningom

Roman, Arnfinn Kolerud

 

Vestlandsvegar

Sakprosa, Hallvor Folgerø

 

Eg et før eg kjem

Diktsamling, Kari Anne Bye

 

Eg bur her no

Diktsamling, Kari Anne Bye

 

Eit hjarte til jul

Biletbok for barn, Line Dybedal

 

 

Her er bøkene i vårprogrammet

Vi opnar opp og inviterer ei rekkje forfattarar vestover til scener i vårt distrikt fram til sommaren. Her er lista over bøkene som vil bli presenterte og forfattarane du vil møte:

BØKER

 

Yt etter evne få etter behov

Roman, Olaug Nilssen

 

No fær huset

Novellesamling, Laura Djupvik

 

Allmuens teater,

Monografi, Bjørn Ivar Fyksen

 

Kjell Aukrust, en biografi

Biografi, Sigmund Løvåsen

 

Jakob Sande: Liv – dikting

Biografi, Ove Eide

 

Smykkeskrinet

Ei samlehistorie, Jorunn Veiteberg

 

Eg hadde ikkje orka Gud, utan Jesus

Samtalebok, Sigrid Sandberg

 

Store spørsmål, korte svar

Ungdomsbok, Kari Veitberg

 

Varme og vatn

Roman, Sivert Nikolai Nesbø

 

Plikt

Roman, Marianne Clementine Håheim

 

Einars bok

Barnebiografi, Katrine Sele

 

Svarttrasta syng i natta

Ungdomsroman, Tone E. Solheim

 

enno var dei kroppar

Novellesamling, Marit Kaldhol

 

,

LUTT litteratur – skrivekonkurranse!

 

Årets ord er kåra: Koronaen. Korleis har 2020 vore, for deg? Vi vil høyre frå deg mellom 15 og 25 år. Bli med i LUTT litteratur sin skrivekonkurranse. Premie: Kr 2500 til fire vinnartekstar, i fire klassar:

  1. Lyrisk: Eit dikt, ein songtekst, instapoesi eller ei twitternovelle
  2. Episk: Ein episode, eit minne, ei forteljing eller ei novelle
  3. Sakprosa: Ein refleksjon, eit notat, eit leserinnlegg eller eit essay
  4. Open klasse: Finn ditt eige uttrykk. Kanskje ein miks av tekst, lyd eller bilete?

Send teksten din til 2020@romforord.no innan 31. august. Vinnartekstane vert kåra under LUTT litteratur i Førdehuset 30. september.

 

 

Sjå i nåde til oss

I livet slår lagnaden vilkårslaust fylgje. Forfattarane Olaug Nilssen og Laura Djupvik utforskar tilhøva både for eigeverd og for tillit til kvarandre, når dagane krev meir enn vi maktar.

I romanen «Yt etter evne, få etter behov» (Nilssen) og novellesamlinga «No fær huset» (Djupvik) peikar forfattarane mot at nåden finst, i det gode vi strever mot å gjere for kvarandre.

Gjennom samtale og lesing reflekterer dei over korleis slike innsikter også er drivkrefter i skrivinga, og over korleis litteraturen kan vere med å løyse litt i flokane, både for den som les og den som skriv.

Kven tar ansvaret ingen eigentleg klarer, i vår individualistiske tid? Og finst det balanse i rekneskapen mellom plikt og fridom blant menneska, ikkje minst blant medlemmane i ein familie? Slike spørsmål verkar til å kverne mellom linjene i Olaug Nilssen sin heilt ferske roman «Yt etter evne, få etter behov».

Vi får innblikk i kvardagen til ein heilt vanleg familie som har slutta å vere vanleg. Lea ligg i senga og spelar Hay Day på iPaden og lurer på om ho har ME. Søstera Rakel balanserer på stram line, med åleineomsorg for psykisk utviklingshemma Benjamin, som Lea ikkje makta å vere mor for lenger. Mor til søstrene, Gunvor, er opptatt med å vere der for dottera Linda og hennar familie. Ein dag då Benjamin skal leverast etter eit avlastingsopphald, er ikkje Rakel der for å ta imot han.

Dei får det ikkje heilt til, karakterane i Laura Djupvik si siste novellesamling, heller. «No fær huset» samlar forteljingar om kor sårbart livet kan vere, og syner fram at alle har utfordringar. Vi har alle vårt. Ingen treng å skamme seg. Novellene handlar om dei erfaringane folk gjer seg, og om kor vanskeleg det kan vere å leve eit heilt alminneleg liv.

«Sjå i nåde til oss» er ein del av samtalerekkja «Med to til ords» som er utvikla av Rom for ord med støtte frå Fritt ord og Norsk kulturråd.

Tid/stad:

Naustdal, Naustdal kyrkje 27.05  kl 19
Jølster, Ålhus kyrkje 28.05 kl 19
Stryn, Stryn bibliotek 29.05 kl 12
Ørsta, Ivar Aasen-tunet 30.05  kl 15

Programmet varer i ein og ein halv time

 

 

Fotball og fellesskap

Legendariske skyttarar og redningar vi aldri gløymer
Nils Henrik Smith og Finn Tokvam deler gode fotballhistorier.

«Utover menneskelege primærbehov er det ingenting eg deler med fleire enn kjærleiken til fotballen» skriv forfattar og journalist Nils Henrik Smith i boka 11 meter – Straffesparkets historie. Fotballen tilbyd ei kjensle av fellesskap, eit fellesskap som brått vart rive vekk då koronaviruset spreidde seg verda over. Fotballen spelar ei viktig rolle verda over, frå små lokalsamfunn til store byar og nasjonar. Denne kvelden møter vi Nils Henrik Smith og Finn Tokvam i ein samtale om fotball og fellesskap. Vi kjem heller ikkje utanom straffesparka, dei avgjerande augneblinka då fellesskapet vert oppløyst og fotballspelaren står der uendeleg einsam:

Nervepirrande, dramatiske, kontroversielle – straffespark har ein heilt særmerkt plass i fotballfolk sine hjarta. Meir enn tjue år etter at det hendte, kan alle nordmenn stadig hugse kor dei var då Kjetil Rekdal scora på straffe mot Brasil.

I boka « 11 meter» tek den kritikarroste forfattaren Nils Henrik Smith lesaren med på ei høgst original og forunderleg reise gjennom straffesparkets brokete historie, frå den irske landsbygda på 1800-talet fram til dagens straffekonkurransar og VAR-kontroversar. Her er innsiktsfulle skildringar av legendariske skyttarar og målvakter.

Nils Henrik Smith fekk Tarjei Vesaas’ debutantpris for 2007 for romanen Manhattan Skyline og har vore kåra til ein av Noregs ti mest lovande forfattarar av Morgenbladet. Han er fast skribent i Josimar og har tidlegare skrive om norsk forball for NRK.

Finn Tokvam er journalist, musikar og forfattar frå Flåm. Finn Tokvam har ei særeige evne til å kombinere god journalistikk med humor, noko han gjer i stort monn i radioprogrammet P.I.L.S på NRK. Han har skrive fleire bøker og er vokalist i populærorkesteret Finn-Erix.

Dei to forfattarane samtalar om fotball og fellesskap på Brunsj og briller på Skei onsdag 14 oktober kl 21 og på Lauget kaffi og kultur på Sandane torsdag 15 oktober kl 20.

Programmet er eit samarbeid med Nynorsk kultursentrum.

 

Til kjeldene

Aina Basso og Ottar Grepstad i samtale med Vidar Parr.

Korleis kan historiske hendingar og kjelder inspirere skriving og forteljing? Korleis kan eit breitt og nyansert tilfang av kjelder medføre ulike framstillingar av den same hendinga? Korleis kan sakprosa og skjønnlitteratur bidra til å minne oss om kor samansett sanninga er? Dette er nokre av spørsmåla Aina Basso, Ottar Grepstad og Vidar Parr kjem i denne samtalen om å skape og fortelje historier.
Øvst på eit lad av vel førti sakprosa-titlar, ligg boka «1900-talet» frå Ottar Grepstad si hand. Her skriv han fram over åtti historier om folk som har forma vår tid. Forteljingane tek til i nærare femti land, vert fletta saman i grenselaus forteljarglede, ordna etter klokkeslettet då det skjedde. Det opnar ei ny dør til verdshistoria, fortalt på måtar vi ikkje har sett tidlegare.

Aina Basso debuterte i 2008 med ungdomsromanen Ingen må vite. Ho har seinare skrive romanar for både ungdom og vaksne, i tillegg til sakprosa for barn og unge om heksejakta i Europa. Aina Basso er ein faghistorikar som brukar språk og synsvinkel bevisst og godt i den skjønnlitterære omforminga av stoffet, ikkje minst i den siste romanen hennar for vaksne; «Ungen». I programmet les ho eit lengre utdrag frå boka.

Journalist og tidlegare redaktør i avisa Synste Møre, Vidar Parr, leier samtalen om kjelder, fakta og historiske hendingar – formidla i spennet mellom sakprosa og skjønnlitteratur – om mulegheiter og avgrensingar i sjangermangfaldet.
Opptaket er gjort i gamleskulen på Giske i eitt i av klasseromma der Aina Basso var elev i første og andre klasse på grunnskulen. Klasserommet er no pussa opp som ei stove med flott inventar frå jugend-byen. Det er Giske sogelag som står for restaureringsarbeidet av skulen. Her les Aina Basso diktet «Min stad er ei øy» som ei innleiing til samtalen. – Å ha vakse opp på historisk grunn på øya Giske har prega meg og arbeidet mitt, både som historikar og forfattar, fortel Aina Basso.
Arrangementet er i regi av Rom for ord, som ein del av programrekka «Med to til ords». Rom for ord vert utvikla som ein distriktsvariant av litteraturhuset. – Skulehus, prestegardar, kunstnarheimar, grendehus. Bygdene våre har mange slike «litteraturhus» om vi ser nærare etter. Her er rom med autentisitet og historie, som tilfører noko til formidlinga. Slike scener ser vi etter og slike samarbeid søker vi, seier kunstnarleg leiar Janne Karin Støylen i si takk til Giske sogelag.
Produsert med støtte frå Norsk kulturråd og Fritt ord.

Samtalen kan du sjå på YouTube komande søndag 20.09. kl 20.

https://studio.youtube.com/video/ttZI_hMk1rQ/edit/basic