Musikken til Anders Viken ligg inn i framtida, skal Sigbjørn Bernhoft Osa ein gong han sagt. Spelemannen frå Jølster var kjend for å «bruke baae felone meisterleg».
I eit konsertprogram kunne «Ave Maria» stå side om side med «Fanitullen». Då han sjølv tok til å komponere musikk, eller tonestykkje som han sjølv kalla det, var dei fine og krevjande melodilinjene prega av kor teknisk god han var, både på flatfele og hardingfele.
Kvar kom skaparkrafta frå? Korleis let det seg gjere å kombinere familieliv og lærargjerning med ei så rikt og nyfike kunstnarskap? Korleis var dagane og tankane, draumane og vonene?
Rom for ord og Førdefestivalen har invitert forfattar Arne Henning Årskaug til å skrive fram mannen og kunstnaren, i skjønnlitterære tekstbolkar.
I ein av desse tekstane ser forfattaren føre seg korleis det må ha vore for Anders Viken då han spela «Huldresølvet» for kona si, Rakel, første gongen.
– Eg høyrer ikkje noko singling, innvende Rakel.
Dette vart Anders gåande og tenkje på. Kanskje omtrent slik:
Anders Viken høyrer ikkje noko singling når han er i mak i senga si på kvelden, han høyrer ikkje noko singling i vinden som får hengjebjørka til å kjæle med hustaket, han høyrer ingen singling i trevirket som prustar og styn, han høyrer det ikkje i det han moalaus og molefunken sig inn i svevnen, draumeferda, han høyrer ikkje noko singling. Han høyrer ingenting.
Notepapiret på nattbordet er gapande kvitt, kvitt som grovabreen, og pennen, han får vel helst liggje i fred i natt ôg. Anders Viken høyrer ikkje noko singling. Han høyrer ingenting.
Han høyrer ikkje noko fælsleg fabelbryllaup i selet på Kjelsnesstøylen, han høyrer ikkje nokon utspjåka huldrekar som trur han skal bli gift med jenta som huldreslaget har fanga, han høyrer ikkje sølvet dei har kledd ho opp i, Anders Viken høyrer ikkje nokon huldreprest og ikkje ein einaste avstyggjeleg bryllaupsgjest, ingen glånande gygrer, ingen gnarrande glufsetroll, ingen rytande raggbeist, ingen tutande tuftekallar, ingen hurklande heilheimshundar, ingen ufjelge, utstafferte utburdar eller utyske, ingen daudingar med avrivne øyrer og saftlause augeeple, ingen snerrande og villskrikande vetter, ingen krakilske og stivpynta signekallar, ingen vrælande volver, ingen raulande vassdraugar eller remjande deildegastar, han høyrer ingen styggedans eller galdresong, ingen larkelæte eller lurveleven, han høyrer ikkje nokon gut opp på taket som slepp ned tollekniven gjennom ljoren, ingen huldreflukt for stålet ut i natta, han høyrer ikkje nokon singling i sølvet dei ikkje rekk å få med seg.
Anders Viken høyrer ikkje noko singling, han høyrer ingenting, faktisk ikkje ei einaste lita tingling.
I «Folkemusikken og forteljingane» møter dei nye tekstane forteljingar og framføringar slik Viken-tolkar og formidlar Arne M. Sølvberg har forma dei, saman med gitarist Øyvind Lyslo. Regien er ved Kyrre Eikaas Ottesen, og programmet er utvikla i samarbeid med Førdefestivalen og med støtte frå Norsk kulturråd.
Då Brynjulf Jung Tjønn tidlegare i vinter fekk P2-lyttarane sin romanpris uttalte eitt av jurymedlemmene seg slik om vinnarboka «Kvar dag skal vi vere så modige»:
«Jeg håper at hvis jeg noen gang havner i en situasjon senere i livet hvor jeg observerer et barn som har det som Isak, at jeg, basert på å ha lest den boka, ser det, og skjønner det. Og undersøker det, kanskje. Og gjør noe med det.»
Stadig kretsar Brynjulf Jung Tjønn kring barnet som freistar å ta seg fram i tilveret under dei vilkåra som uforskyldt gjeld. Å lese bøkene hans blir ei øving i å sjå kvarandre med interesse og omsorg, og med ei erkjenning av kor stor og samansett sannheita er, om ho finst.
I forfattarskapen finst mange forteljingar om å finne krefter til å handtere livet, slik det er. Eit anna tema er velsigninga som finst i sjansen vi alltid har til å hjelpe kvarandre.
I samtale med Silje Sørebø vil Brynjulf Jung Tjønn komme nærare inn på drivkreftene i skrivinga, med særleg vekt på den nyaste romanen sin når han vitjar Rom for ord i Vassenden kyrkjesenter 1. september. Kyrre Eikaas Ottesen les utdrag frå boka. Musikalske innslag ved Erlend Os.
Etter ein regnfull sommar har vi lov å håpe på ein solrik haust. Bokhausten kan kan vi heldigvis alltid lite på. Vi finpussar det litterære haustprogrammet vårt for lansering 1. september, men let denne programrekka gå som ein tjuvstart frå 23. til 26. august, medan seinsommaren endå kan glimte til med sol og varme.
Stryn, Førde, Fjærland og Vereide står på lista over stoppestadar for Une Cecilie Oksvold og hennar inspirerande forteljing om det mentale pusterommet som finst i naturen, for alle:
Angst og depresjon har vore ein del av tilveret til Une Cecilie sidan barndommen. Midt i 20-åra sat ho heilt fast i angsten. Beskjeden frå legen var klar: Kom deg ut på tur. Sidan den gongen har ho vore ein aktiv friluftsfersking med ei bratt læringskurve. – Når eg er ute i naturen greier eg å vere tilstades. Eg får ei ro eg ikkje finn andre stader, seier ho.
I dette foredraget deler ho historia si om å finne vegen opp frå sofaen og inn i naturen. -Du treng ikkje gå langt, vere tøff eller har ha mykje, dyrt utstyr for å få dei største naturopplevingane, forklarer forfattaren. Eit lavterskel friluftsliv kan også gi meistringsopplevingar og ha ein terapeutisk effekt for kvar enkelt av oss.
Une Cecilie Oksvold deler ærlege, inspirerande erfaringar om å la naturen bli ein viktig støttespelar i livet, slik ho utdjupar i boka «Frilufstfersking» som ho signerer for sal etter foredraget.
Foto: Harald Wanvik
Ei musikalsk juleforteljing for heile familien
Nora er ni år. Ho gler seg til jul, men ho gruar seg òg. Mamma ligg på sjukehus. Ho treng eit nytt hjarte for å bli frisk. Nora er redd for at mamma ikkje vil kjenne henne att med eit anna hjarte enn sitt eige.
Farmor veit om ein magisk juletreskog. Saman med farmor og pappa finn Nora det perfekte juletreet. Og då, akkurat då, fer eit stjerneskot over himmelen!
I den musikalske juleforteljinga «Eit hjarte til jul» les Line Dybedal frå biletboka med same namn. Låtskrivaren frå Nordfjord debuterer som barnebokforfattar med denne boka. Til framsyninga har ho laga fem nye songar som glitrar og funklar saman med den stemningsfulle og hjartevarme historia.
Line Dybedal les, syng og akkompagnerer seg sjølv på piano. Saman med seg på scena har ho gitarist Mathias Marstrander. Han rammar inn forteljinga med musikalske stemningsbilete. Publikum får fylgje historia om Nora frå blad til blad. Line Renslebråten sine illustrasjonar blir viste i stort format som ein del av scenografien.
Den musikalske juleforteljinga er utvikla på initiativ frå Rom for ord, i samarbeid med Teater Vestland og med støtte frå Norsk kulturråd. Regien er ved Idun Losnegård og lysdesign er ved Krystian Myska. Produsent er Silje Søgnesand. Framsyninga frå première om bord i Det flytande litteraturhuset Epos tysdag 16. november 2021 i Bekkjarvik. Deretter turnerer den med bokbåten fram til 24. november. Seinare vert framsyninga vist på fleire scener i Sunnfjord og Nordfjord før den har teppefall på «Jul i Førdehuset» 18. desember.
Når snøen legg seg langt nedetter fjellsidene kjennest fint å fortelje at vi frå midten av november kan ynskje velkomne til ei heilt ny musikalsk juleforteljing for heile familien!
EIT HJARTE TIL JUL
Nora er ni år. Ho gler seg til jul, men ho gruar seg òg. Mamma ligg på sjukehus. Ho treng eit nytt hjarte for å bli frisk. Nora er redd for at mamma ikkje vil kjenne henne att med eit anna hjarte enn sitt eige.
Farmor veit om ein magisk juletreskog. Saman med farmor og pappa finn Nora det perfekte juletreet. Og då, akkurat då, fer eit stjerneskot over himmelen!
I den musikalske juleforteljinga «Eit hjarte til jul» les Line Dybedal frå biletboka med same namn. Låtskrivaren frå Nordfjord debuterer som barnebokforfattar på Det Norske Samlaget med denne boka. Til framsyninga har ho laga fem nye songar som glitrar og funklar saman med den stemningsfulle og hjartevarme historia.
Line Dybedal les, syng og akkompagnerer seg sjølv på piano. Saman med seg på scena har ho gitarist Mathias K Marstrander. Han rammar inn forteljinga med musikalske stemningsbilete. Publikum får fylgje historia om Nora frå blad til blad. Line Renslebråten sine illustrasjonar blir viste i stort format som ein del av scenografien.
Den musikalske juleforteljinga er utvikla på initiativ frå Rom for ord, i samarbeid med Teater Vestland og med støtte frå Kulturrådet. Regien er ved Idun Losnegård og lysdesign er ved Krystian Myska Produsent er Silje Søgnesand
Framsyninga har première om bord i Det flytande litteraturhuset Epos tysdag 16. november i Bekkjarvik. Deretter turnerer den med bokbåten fram til 24. november. Seinare vert framsyninga vist på fleire scener i Sunnfjord og Nordfjord før den har teppefall på «Jul i Førdehuset» 18. desember.
Framsyninga vert spelt slik og vi oppdaterer turnèlista fortløpande:
16. november: Bekkjarvik
17. november: Laksvevåg bydelsbibliotek
18. november: Litteraturhuset, Bergen
19. november: Laksevåg bydelsbibliotek
20. november: Epos, Modalen
21. november: Epos, Vaksdal
22. november: Epos, Holmeknappen og Sletta
23. november: Epos, Masfjordnes og Matre
24. november: Epos, Matre og Dalsgrend
25. november: Nordfjordeid
1. desember: Lillehammer
2. desember : Oslo
3. desember: Dale i Sunnfjord
4. desember : Skei i Jølster
17. desember: Vågsøy
18. desember: Førdehuset, Førde
19. desember: Selje
Til Førdefestivalen 2021 skreiv forfattar Marianne Clementine Håheim fram biografiske forteljingar om slåttekjeldene til felespelar Britt Pernille Frøholm. I ei lyrisk og utforskande form fekk vi sjå dei stige fram frå skuggane og svart kvitt bileta, og bli menneske vi kunne forstå, kjenne oss nær og kjenne oss att i. Regi var ved Idun Losnegård. […]
Årets ord er kåra: Koronaen. Korleis har 2020 vore, for deg? Vi vil høyre frå deg mellom 15 og 25 år. Bli med i LUTT litteratur sin skrivekonkurranse. Premie: Kr 2500 til fire vinnartekstar, i fire klassar:
- Lyrisk: Eit dikt, ein songtekst, instapoesi eller ei twitternovelle
- Episk: Ein episode, eit minne, ei forteljing eller ei novelle
- Sakprosa: Ein refleksjon, eit notat, eit leserinnlegg eller eit essay
- Open klasse: Finn ditt eige uttrykk. Kanskje ein miks av tekst, lyd eller bilete?
Send teksten din til 2020@romforord.no innan 31. august. Vinnartekstane vert kåra under LUTT litteratur i Førdehuset 30. september.
I programrekka til «Med to til ords» ser vi etter forfattarar som kastar lys over eit tema frå ulike perspektiv. Programarbeidet legg til grunn ei brei forståing av omgrepet «litteratur» – som ulike sjangrar og tekstar i samfunnet. Første helga i juni møtest Hallgeir Opedal og Siri Helle til samtale, lesing og refleksjonar under tittelen: Kunsten å komme heim.
Hallgeir Opedal er mellom våre mest omtykte portrett-journalistar, sist gjennom ei rekkje forfattar-portrett som podcast og seinare som antologi i serien «Bokpod». I fjor gav han ut boka «Heim – ei vandringshistorie» der han skildra turen frå Oslo heim til Odda, staden han kjem i frå. Turen gjekk til fots gjennom Telemark over Haukeli, der Opedal reflekterer over å høyre til, identitet og rotfeste, samt korleis landskap og samfunn er i endring langs ruta.
Forfattaren lagar seg eit sett med reglar for turen, mellom anna at han skal snakke med alle han møter, og ikkje vere redd for omvegar. Dei fører også heim. På vegen vestover filosoferer han over fenomenet heim. Kva er det eigentleg? Ein stad? Ei kjensle? Er det berre glør av nostalgi? Opedal går ikkje berre tilbake der han kom frå, men også til fortida og røtene. Kvifor blei akkurat Odda heimen hans? Og er eigentleg Odda framleis heim? Undervegs møter han folk – og ikkje minst seg sjølv – og skildrar møta med humor, varme og sjølvironi.
Bla i boka her:
Siri Helle er aktuell med boka «Med berre nevane» der ho til liks med Opedal skildrar reisa heim, men med handverket og kulturarven som motiv. Helle fortel om gleda med å lære seg eit handverk, setje i stand og ta i bruk gamalt verktøy, lære seg å bruke hendene, ikkje berre til å skrive men også til å bygge og bu:
Det er ei historie om å bygge eit lite, men heilt nødvendig hus på eiga hand og kjenne ei intens meistringsglede over å gjere ting sjølv. Siri Helle arva ei hytte på 25 kvadratmeter, utan straum og utan innlagt vatn, og utan utedo. Utedoen bestemte ho seg for å lage sjølv, litt som ein protest, men mest for å finne ut om ho kunne.
Siri Helle var skuleflink, men sprang kring skulebygningane i friminutta på barneskulen for å verte kvitt uroa i kroppen. Sjølvsagt skulle slike som henne vidare på universitetet, men først då Siri Helle utdanna seg til agronom, fann ho seg sjølv; blant sta geiter, høygaflar og famlande motorsaging fann ho meistring og ro.
Vi menneske har alltid brukt hendene våre til å skape verda rundt oss. Heilt fram til no. I dag har vi gått frå å vera praktikarar til teoretikarar, frå å vere produsentar til konsumentar. Kva skjer med oss når vi ikkje lenger brukar hendene? Kva skjer med samfunnet?
Bla i boka her:
Med berre nevane: eit forsvar for praktisk arbeid
Høyr Siri Helle fortelje om arbeidet med boka her:
Lærar, musikar og birøktar Eivind Ødegård er tidlegare leiar i Den norske bokbyen. Han leier samtalen med forfattarane der dei reflekterer over heimstaden som positivt ankerpunkt eller negativt lodd – å høyre til eller sitje fast, å ville eller måtte – dilemma som mange i distrikta kjenner på i dagleglivet og arbeidet med å skape eit godt tilvere for seg og sine i mindre grender og bygdelag.
Samtalane finn stad på boknatta i Den norske bokbyen i Fjærland laurdag 6 juni kl 17 og på Sunnfjord museum i Movika søndag 7 juni kl 15.
Programrekka «Med berre nevane» er støtta av Fritt ord.
Kva skjer med historia når kvinnene får fortelje? Møt Håvard Rem i samtale med Bodil Kvamme i forkant av teaterframsyninga «Maria, Jesu mor».
To tusen år og meir skil oss frå kvinnene i evangelia. Frå scena ser dei rett på oss, her og no i same rom. Dei ber fram si historie på ein måte som gjer at vi ikkje kan sjå bort. Om avstanden er stor i tid, er han desto mindre i liv og lagnad. Vi strevar med det same, framleis. Lengtar og håpar, på same måten.
Gjennom Håvard Rem sine monologar har publikum fått oppleve, ikkje berre ein, men to gonger, korleis dei kan stige ut av omkveda i bibelen. Når Teater Vestland no gjer klart for den tredje og siste forteljinga i triologien om kvinnene kring Jesus, er det hendingane i påska som er ramma for historia. Maria får endeleg ordet. Vi møter ei mor i sorg:
– Eg har sett son min døy. Eg stod der, på lang avstand, til dei kom og tok han ned. Eg trur det var han.
Kor vondt det må ha vore for Maria, kan vi ikkje verje oss mot å forstå, når ho vender seg mot oss. Like fullt er det ei stolt mor vi møter, ei mor som har sett tusenvis hylle son sin på veg inn til Jerusalem. Så er ho også usikker og tvilande. Den fine, gode guten hennar, kven var han? Det er så mykje ho ikkje forstår.
I forkant av framsyningane i Førde, Vevring og Viksdalen inviterer Teater Vestland og Rom for ord til eit møte med forfattaren Håvard Rem. I samtale med regissør Bodil Kvamme vil han fortelje nærare om arbeidet med å finne nye vinklingar og perspektiv på bibelhistoria.
-Har Håvard Rem hatt ei ynskje om å utfylle evangelia om Jesus ved å gje ordet til kvinnene? Korleis har dei inspirert han som litterære karakterar? Kvifor er forteljingane deira framleis gyldige, kva har dei å seie til oss i dag? Dette er noko av det eg vil spørje forfattaren om, seier teatersjef Bodil Kvamme og held fram: – Kva med geografien og det politiske spelet, kvifor held konfliktlinene seg så sterke? Eg er også nyfiken på det reint språklege. Mange ord og vendingar kan ha fleire tydingar, tru om vi kan ha misforstått noko av det som vart sagt kring krossfestinga? Eg har hatt stort utbyte av å drøfte desse spørsmåla med Håvard, og er glad for at vi i samarbeid med Rom for ord kan legge til rette for at han får dele refleksjonane sine med publikum, avsluttar regissøren for framsyninga Maria, Jesu mor.
Forfattarmøta i Førde, Vevring og Viksdalen er ein del av eit program-samarbeid mellom Teater Vestland og Rom for ord. Intensjonen er å gje eit utvida litterært kultur og debatt-tilbod i distrikta knytt til tema i teater-repertoaret. Arrangementa vert gjennomførte i samarbeid med lokale arrangørar på turnéruta. Denne gongen er både bibliotek, sokneråd, helselag og grendelag med som vertskap lokalt. Programmet er støtta av Fritt ord.
TID – STAD:
Førde 13. mars
kl 17.15
Bibliotekscena, Førdehuset
Fri inngang
Vevring 14.mars
kl 16.30
Steinhuset på Myra
Kaffi og nonsmat
Fri inngang
I samarbeid med Vevring helselag og Naustdal sokneråd.
Viksdalen søndag 15. mars kl 16.30
Viksdalen bibliotek, bygdetunet
Kaffimat
Fri inngang
